طرحواره درمانی

تیتر اول:

طرحواره های ناسازگار اولیه چیست

به طور کلی طرحواره ها باورهای افراد را در مورد خود، دنیای اطراف و دیگران را در بر می گیرند و تحت تاثیر قرار می دهند. این باور ها در پس زمینه آگاهی عمل می کنند. با این حال آن ها تاثیر زیادی بر احساس افراد از خود، انتظاراتشان از زندگی و کیفیت روابطشان دارند. در واقع طرحواره ها را می توان چارچوب هایی در نظر گرفت که از طریق آن ها تجارب زندگی را سازماندهی و معنا می کنیم. در ضمن طرحواره های سالم زمانی ایجاد می شوند که نیاز های عاطفی اساسی کودک برآورده شود. این امر کودکان را قادر می سازد تا تصاویر مثبتی در مورد افراد دیگر، خود و جهان به عنوان یک کل ایجاد کنند.

ما طرحواره ها را اینگونه تعریف می کنیم: «مضامین گسترده و فراگیر مربوط به خود فرد و رابطه ‌اش با دیگران که در دوران کودکی ایجاد شده و در طول زندگی فرد دخالت کرده و تا حد قابل توجهی ناکارآمد است». اساسی ترین مفهوم در طرحواره درمانی طرحواره های ناسازگار اولیه (Early Maladaptive Schema) است.

طرحواره های ناسازگار اولیه از نحوه رفتار والدین و فرزندان دیگر خانواده با فرد نشات می گیرد که معمولا آسیب زا است. ممکن است فرد رها شده، مورد انتقاد قرار گرفته، طرد شده و یا محروم شده باشد. در نتیجه این ها طرحواره هایی توسعه یافتند که همچنان نحوه نگرش افراد به خود، دیگران و جهان را تغییر می دهند. بنابراین طرحواره های ناسازگار ممکن است از تجربیات اولیه کودکی ایجاد شوند.

تیتر دوم:

حوزه های طرحواره را بشناسیم

بر اساس تحقیقات انجام شده، 18 طرحواره در 5 حوزه دسته بندی می شوند هر یک از پنج حوزه نشان دهنده یک جز مهم از نیاز های اصلی کودک است. طرحواره ها در تلاش های کودک برای برآوردن نیازهای اصلی در هر حوزه دخالت می کنند. 5 حوزه طرحواره ها شامل موارد زیر است:

جدایی و طرد
در این حوزه نیاز های فرد به امنیت، ایمنی، ثبات، پرورش، همدلی، به اشتراک گذاشتن احساسات، پذیرش و احترام برآورده نمی شود. منشا آن خانواده ای منفعل، سرد، طرد کننده، منع کننده، تنها، تکانشی، غیر قابل پیش بینی یا سوء استفاده گر است که شامل طرحواره های زیر می شود.

رها شدگی/بی ثباتی: بی ثباتی یا غیر قابل اعتماد بودن آن هایی که برای پشتیبانی و اتصال در دسترس فرد هستند. شامل این احساس می شود که افراد مهم زندگی وی هر لحظه ممکن است او را رها کنند.
بی اعتمادی/بدرفتاری: این توقع که دیگران به آن ها صدمه بزنند، سوء استفاده کنند، تحقیر کنند، تقلب کنند، دروغ بگویند یا از آن ها سوء استفاده کنند.
محرومیت هیجانی: این طرحواره شامل یک انتظار کلی است که نیاز های عاطفی اساسی فرد برآورده نشده یا مورد توجه قرار نگرفته است. سه شکل عمده محرومیت هیجانی شامل محرومیت از محبت، محافظت و همدلی است.
نقص/شرم: شامل یک احساس اصلی از احساس نقص یا بد بودن ذاتی است. اغلب فرد تصور کرده که اگر با خود واقعی در برابر دیگران ظاهر شود، دوست داشتنی نیست.
انزوای اجتماعی/بیگانگی: این طرحواره شامل احساس عمیقی از احساس انزوا از جهان، جدا شدن از سایر افراد و عدم احساس تعلق اجتماعی به هیچ گروه یا جامعه ای است.
خودگردانی و عملکرد مختل
انتظاراتی از خود و محیطی که با توانایی فرد برای جدایی، بقا، عملکرد مستقل یا عملکرد موفقیت آمیز تداخل دارد. منشا آن معمولا خانواده ای درهم آمیخته، تضعیف اعتماد به نفس کودک، حمایت بیش از حد از کودک یا ناتوانی در تقویت کودک برای عملکرد مناسب در خارج از خانواده است. طرحواره های حوزه خودگردانی و عملکرد مختل شامل موارد زیر است.

وابستگی/بی کفایتی: این طرحواره با این باور مرتبط است که فرد بدون کمک قابل توجه دیگران قادر به انجام مسئولیت های روزمره نیست.
آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری: این طرحواره ممکن است به عنوان ترسی آشکار از وقوع فاجعه قریب الوقوع، همراه با این باور که نمی توان از آن اجتناب یا پیشگیری کرد، تجربه شود.
خود تحول نیافته/گرفتار: این ممکن است به عنوان نزدیکی شدید عاطفی و درگیری با افراد مهم زندگی (معمولا والدین) تجربه شود که هزینه آن اغلب کنار گذاشتن رشد اجتماعی سالم یا ایجاد حس هویت شخصی است.
شکست: این طرحواره به طور کلی ریشه در این معنا دارد که فرد شکست خورده، شکست خواهد خورد یا اساسا در مقایسه با دیگران در زمینه های موفقیت ناکافی است.
محدودیت های مختل
طرحواره های طبقه بندی شده در این حوزه منجر به مشکل در همکاری با دیگران، احترام به حقوق آن ها و تعهدات می شوند و این افراد در مسئولیت در قبال دیگران مشکل دارند. منشا این حوزه خانواده هایی با سبک فرزند پروری سهل گیرانه، ازادی بیش از حد دادن، فقدان راهنمایی و احساس برتری منتقل کردن است که شامل موارد زیر است.

استحقاق/بزرگ منشی: این طرحواره مربوط به اعتقاد به برتری فرد نسبت به دیگران یا اعتقاد کلی به برخورداری از امتیازات، حقوق یا استثنائات ویژه است.
خودانضباطی و خویشتن داری ناکافی: این طرحواره شامل دشواری و نشان ندادن خودکنترلی کافی و عدم تحمل ناامیدی یا ناراحتی در دستیابی به اهداف است. این افراد از مسئولیت پذیری گریزان بوده و درد را تحمل نمی کند.
دیگر جهت مندی
افراد با طرحواره های این حوزه تمایل دارند که خود را با تمرکز بیش از حد بر خواسته ها، نیاز ها، امیال و واکنش های دیگران (به بهای نیازهای خود) فدا کند. این فداکاری ها معمولا به امید به دست آوردن عشق و تایید یا حفظ پیوند های ارتباطی با دیگران انجام می شود. خانواده های این افراد به طور مشروط فرد را پذیرفته و یا نیاز ها و خواسته های خود را بالاتر از فرزندشان می دانستند و طرحواره های آن شامل موارد زیر است.

اطاعت: تمایل به تسلیم شدن در برابر کنترل دیگران برای اجتناب از درگیری، عصبانیت و رها شدن است.
ایثار: تمرکز زیاد بر روی بر آورده کردن نیاز ها، خواسته ها و تمایلات دیگران که به بهای عدم رسیدن به خواسته های خود فرد است.
تایید طلبی/پذیرش جویی: این طرحواره مربوط به اهمیت دادن بیش از حد به شناخت، توجه یا تایید دیگران است، به قیمت رشد یک هویت بالغ و اصیل. عزت نفس این افراد ممکن است به شدت با واکنش های افراد دیگر مرتبط باشد.
گوش به زنگی/بازداری
این حوزه شامل طرحواره هایی است که مضامین مشترک سرکوب احساسات، تصمیم ها، تکانه های خود به خودی یا تمرکز بر تمایل برای پایبندی به قوانین و انتظارات سفت و سخت در مورد رفتار و عملکرد اخلاقی را به اشتراک می گذارند. این طرحواره ها ممکن است در خانواده هایی ایجاد شوند که تنبیه کننده هستند، احساسات را پنهان یا اجتناب می کنند، نیاز به کمال یا موفقیت بالا دارند، و بر اجتناب از اشتباه به جای شادی و آرامش تاکید دارند. طرحواره ها شامل موارد زیر است.

منفی گرایی/بدبینی: این طرحواره به تمرکز زیر بنایی ثابت بر بخش های منفی زندگی (مرگ، درد، رنج، خیانت، و غیره) با تلاشی همزمان برای به حداقل رساندن یا اجتناب از جنبه های مثبت یا خوش بینانه زندگی مربوط می شود.

بازداری هیجانی: بازداری زیاد عواطف، اعمال و ارتباطات خود انگیخته، به دلیل ترس از این است که این ابراز احساسات منجر به شرم، عدم تایید، طرد یا از دست دادن کنترل تکانه شود.

معیار های سرسختانه/عیب جویی افراطی: این طرحواره با یک باور عمیق مشخص می شود که برای جلوگیری از انتقاد باید استاندارد های فوق العاده بالایی را رعایت کنید.

تنبیه: این طرحواره ممکن است به عنوان یک باور در مورد اینکه افراد باید به دلیل اشتباهاتشان مجازات شوند یا به شدت مورد قضاوت قرار گیرند تجربه شود.

تیتر سوم:

طرحواره درمانی چگونه است

در طرحواره درمانی هدف تضعیف طرحواره های ناسازگار اولیه و سبک های مقابله ای تا حد امکان و به وجود آوردن جنبه سالم شماست. اتحادی بین درمانگر و بخش سالم مراجع در برابر طرحواره ها شکل می گیرد. اولین قدم در درمان، انجام یک ارزیابی جامع از مراجع است. هدف اصلی این ارزیابی، شناسایی طرحواره ها و سبک های مقابله ای است که بیشترین اهمیت را در فرایند روان شناختی مراجع دارند.

چندین مرحله برای این فرآیند وجود دارد. درمانگر به طور کلی ابتدا می خواهد در مورد رویدادها یا شرایط اخیر در زندگی مراجع که آن ها را برای کمک به درمان هدایت کرده است بداند. سپس درمانگر در مورد تاریخچه زندگی مراجع بحث می کند و به دنبال الگو هایی می گردد که ممکن است با طرحواره ها مرتبط باشند.

چندین مرحله دیگر وجود دارد که درمانگر در ارزیابی طرحواره ها انجام خواهد داد. آن ها از پرسشنامه طرحواره ها استفاده می کنند که مراجع آن را پر می کند و بسیاری از افکار، احساسات و رفتار های مربوط به طرحواره های مختلف را فهرست می کند. موارد موجود در این پرسشنامه را می توان به میزان مرتبط بودن آن ها با زندگی مراجع رتبه بندی کرد.

سپس درمانگر از درمان های مختلف بسته به حرفه خود استفاده می کند. تکنیک های زیادی وجود دارد که درمانگر می تواند از آن ها برای کمک به مراجعان برای تضعیف طرحواره های خود استفاده کند. این تکنیک ها را می توان به چهار دسته تقسیم کرد: عاطفی، بین فردی، شناختی و رفتاری.