افسردگی و خودکشی در نوجوانان

آمارها نشان می‌دهد بروز افسردگی در میان نوجوانان به طرز نگران‌کننده‌ای رو به افزایش می‌باشد (گیژن و همکاران، 2021). اهمیت نوجوانی به عنوان مرحله گذار در فرایند تحولی انسان غیرقابل انکار است و آسیب به سلامت روان در این دوره می‌تواند غیر قابل جبران باشد (کوهلر و همکاران، 2019). پژوهش‌ها معتقدند افسردگی می‌تواند به طور چشمگیری عملکرد افراد را متخل نماید؛ و این اختلال عملکرد در دوره حساس نوجوانی می‌تواند آسیب‌های غیرقابل جبرانی را سبب شود (مولارکی، مارچتی و بیورز، 2019). همچنین افسردگی به عنوان یکی از رایج‌ترین اختلالات دوره نوجوانی در صورت عدم دریافت درمان مناسب می‌تواند در ادامه فرایند رشد فرد منجر به انواع مشکلات دیگر مثل ابتلا به دردهای مزمن، ابتلا به سایر اختلالات روانشناختی در دوره بزرگسالی، کاهش چشمگیر کیفیت زندگی، لطمه به ارتباطات بین فردی، و... گردد (جانسون و همکاران، 2018؛ کوهلر و همکاران، 2019). علاوه بر تمام این موارد، یکی از سمپتوم‌های وابسته در اختلال افسردگی که در صورت بروز نیازمند مداخله جدی بالینی می‌باشد، افکار خودکشی است.

پژوهش کلاسیک هالوفر و همکاران (2004) علاوه بر تایید رابطه محکم افسردگی عمده و ریسک خودکشی در نوجوانان، نقش جنسیت و مصرف مواد را در احتمال ایجاد میل به خودکشی در نوجوانان افسرده پررنگ می‌سازد. هالوفر و همکاران (2004) معتقدند دختران نوجوان در صورت ابتلا به افسردگی به احتمال بیشتری افکار خودکشی گزارش می‌دهند. و پسران نوجوان مبتلا به این اختلال اگر همزمان درگیر سومصرف مواد مخدر باشند، احتمال ایجاد افکار خودکشی در آن‌ها بالاتر است.

پژوهش فراتحلیل گیژن و همکاران (2021) نمونه نسبتا کاملی از تلاش پژوهشگران در خصوص تبیین چگونگی ارتباط افسردگی عمده و افکار خودکشی در نوجوانان را ارائه می‌دهد. در این فراتحلیل نشان داده شد حس تنهایی، غم، منفی‌گرایی، نادیده گرفته شدن توسط خانواده، نفرت نسبت به خود و مقصر دانستن خود، شش سمپتوم مرکزی در افسردگی نوجوانان هستند که می‌توانند ایجاد  افکار خودکشی را به عنوان سمپتوم ثانویه پیش‌بینی نمایند؛ و در این میان احساس تنهایی قوی‌ترین پیش‌بینی کننده افکار خودکشی در نوجوانان بود. به علاوه آن‌ها مدعی شدند افکار خودکشی را شاید بتوان نشانه ای مبنی بر افزایش و مزمن تر شدن نشانگان افسردگی در یک نوجوان تلقی کرد. نتایج این فراتحلیل همچنین نشان داد تنهایی نقطه ورود مناسبی برای مداخله در افکار خودکشی و پیشگیری از اقدام نوجوانان افسرده به خودکشی می‌باشد (گیژن و همکاران، 2021).

نرخ خودکشی در نوجوانان می‌تواند امار نگران‌کننده‌ای برای یک کشور تلقی گردد؛ از دست رفتن تراژیک سرمایه‌های انسانی که می‌توانند آینده را رقم بزنند. نوجوانی مرحله مهم و چالش برانگیزی در رشد فردی تلقی می‌گردد، و این چالش‌ها درکنار تکانشگری و سایر ویژگی‌های شناختی مختص به مراحل رشدی نوجوانان، شاید بتواند چرایی این آمار را از دیدگاه روانشناسی تا حدودی توضیح دهد (واسرمن و همکاران، 2020). پژوهش‌ها حاکی از آن است که اقدام به خودکشی در میان نوجوانان و افراد در اوایل جوانی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است (اودین و همکاران، 2019). طبق آمارها در سال 2018، خودکشی دومین علت مرگ در میان افراد 10 تا 34 ساله در جهان می‌باشد (مرکز کنترل و پیشگیر بیماری ها، 2018). آن چه نگران‌کننده‌تر به نظر می‌رسد، آمار رو به رشد خودکشی در میان نوجوانان در سال‌های اخیر است، الگویی که می‌توان آن را با رشد شیوع افسردگی در نوجوانان نیز تطبیق داد (کالین، 2021).

تونج (2020) در مقاله مروری خود تلاش می‌کند تبیینی برای الگوی افزایشی آسیب‌های سلامت روان از جمله افسردگی و به تبع آن خودکشی در نوجوانان امریکایی در دو دهه اخیر بیابد. در این صورتبندی او با مرور تبیین‌های مختلف در مقالات، رشد چشمگیر استفاده از رسانه‌های دیجیتال  را به عنوان یکی از کاندیداهای مهم در تبیین این تغییر معرفی می‌نماید. بررسی‌های تونج (2020) نشان می‌دهد افسردگی، آسیب به خود، خودکشی و نارضایتی از زندگی پس از سال 2012 به طور ناگهانی در بین نوجوانان به ویژه در بین دختران و زنان جوان افزایش یافت. افزایش افسردگی در میان نوجوانان همزمان با افزایش استفاده از رسانه‌سهای دیجیتال بوده است. افزایش استفاده از رسانه‌های دیجیتال و گوشی‌های هوشمند ممکن است از طریق مکانیسم‌های مختلفی بر سلامت روان تأثیر بگذارد، از جمله جابجایی و اختلال در تعاملات اجتماعی حضوری، تداخل با خواب، آزار و اذیت اینترنتی، و امکان دستیابی آسان به اطلاعات آنلاین در مورد آسیب‌رسانی به خود (تونج، 2020). صورتبندی تونج از تاثیر رسانه‌های دیجیتال بر افزایش ابتلا به افسردگی و ریسک خودکشی در نوجوانان در برخی مقالات دیگر نیز مورد تایید قرار گرفته‌است (والکنبرگ، میر و بینز، 2022؛ لوپز و همکاران، 2022؛ تونج و همکاران، 2020) . همچنین تاکید تونج (2020) بر توان رسانه‌های دیجیتال در اثرگذاری و جایگزینی شان به جای تعاملات بینافردی که منجر به احساس تنهایی بیشتر می‌گردد و ارتباط آن با افزایش افسردگی و میل به خودکشی در نوجوانان هم‌راستا با مطالعه گیژن و همکاران (2021) در نقش مهم احساس تنهایی در منجر شدن افسردگی به افکار خودکشی می‌باشد.

درک افزایش آسیب پذیری نسل جدید نسبت به افسردگی و به تبع آن خودکشی، و مکانیسم و چگونگی ابعاد این آسیب پذیری می‌تواند در مداخلات بالینی درمانگران موثر باشد. از انجا که در ادبیات پژوهشی این حوزه نقش میانجی‌گر تنهایی مفهومی نسبتا پرتکرار است، یکی از گزینه‌های پیشنهادی برای کاستن از آسیب خودکشی در نوجوانان مواجه با افسردگی، افزایش حمایت‌های اجتماعی است (گیژن و همکاران، 2021؛ اسکاردرا و همکاران، 2020؛ فورستر و همکاران، 2020). اسکاردرا و همکاران (2020) با تاکید بر نوجوانی به عنوان دوران گذار فرد از کودکی به بزرگسالی، معتقدند مداخلات مبنی بر افزایش حمایت اجتماعی ادراک شده در نوجوان مبتلا به افسردگی می تواند ریسک آسیب خودکشی را در وی کاهش دهد؛ حتی در افرادی که در دوره‌های پیشین رشدی از دریافت حمایت اجتماعی مطلوب و کافی بی‌بهره بوده‌اند. مورد دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، نقش والدین در مداخله های مرتبط با نوجوانان است. نقش مشارکت والدین در بهبود اثربخشی درمان‌های روانشناختی نوجوانان در اختلال افسردگی از تایید پژوهشی برخوردار است (دیپل و همکاران، 2022؛ زیسک و همکاران، 2019؛ کادزین، سیگل و باس 1990). در خصوص نوجوانان افسرده ای که درگیر افکار خودکشی هستند یا سابقه اقدام به خودکشی دارند، همکاری والدین از اهمیت بیشتری برخوردار است (زیسک و همکاران، 2019). به علاوه زیسک و همکاران (2019) در فراتحلیل خود نشان دادند خانواده‌درمانی مبتنی بر دلبستگی و درمان حمایتی غیرمستقیم تقویت‌شده خانواده برای نوجوانان خانواده‌هایی که به طبقات اقتصادی پایین تر تعلق دارند،  و نوجوانانی که در ارتباط با مراقبان خود کمتر درگیر بودند، می توانند در کاهش نشانگان آسیب مؤثر عمل نمایند.

همچنین از دیدگاه پژوهشگرانی که مولفه‌های شناختی را در اقدام نوجوانان به خودکشی موثر می‌دانسته و بالاتر بودن نرخ اقدام به خودکشی را نیز دلیلی بر تفاوت‌های مکانیزم‌های شناختی در دوره‌های رشدی مختلف عنوان می‌کنند، مداخلات شناختی در افسردگی نوجوانانی که افکار مربوط به خودکشی نشان می‌دهند مانند کمک به تغییر در راهبردهای مقابله ای و سبک تصمیم‌گیری، می‌تواند در کاهش آسیب خودکشی در این گروه موثر واقع گردد (واسرمن و همکاران، 2020). ادبیات پژوهش در حوزه رواندرمانی شناختی، نگرش منفی نسبت به خود را به عنوان هسته باور آسیب زا در مبتلایان به افسردگی که اقدام به خودکشی می‌نمایند، معرفی می‌کند (ارکارد و رینولد، 2018). اثرگذاری بر این باور می‌تواند در بهبود نشانگان افسردگی در نوجوانان و کاهش ریسک خودکشی در آن‌ها موثر باشد (ایزانلو و همکاران، 1402).

 در نهایت باید اضافه کرد که به طور کلی و ورای رویکردهای نظری مختلف در رواندرمانی نوجوان، زیسک و همکاران (2019) معتقدند افزایش تمرکز پژوهشی بر مداخلات روانشناختی برای نوجوانان افسرده درگیر با افکار خودکشی، درمانگران فعال در این حوزه را بیش از پیش را به سمت اولویت دادن به تناسب میان نیازهای مراجع و تکنیک های درمانی و به عبارتی شخصی سازی درمان سوق داده است.

منابع:

Centers for Disease Control and Prevention (CDC).(2018). WISQARS Leading Causes of Death Reports. CDC, Atlanta.

Dippel, N., Szota, K., Cuijpers, P., Christiansen, H., & Brakemeier, E. L. (2022). Family involvement in psychotherapy for depression in children and adolescents: Systematic review and meta‐analysis. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 95(3), 656-679.‏

Forster, M., Grigsby, T. J., Gower, A. L., Mehus, C. J., & McMorris, B. J. (2020). The role of social support in the association between childhood adversity and adolescent self-injury and suicide: Findings from a statewide sample of high school students. Journal of Youth and Adolescence, 49, 1195-1208.‏

Gijzen, M. W., Rasing, S. P., Creemers, D. H., Smit, F., Engels, R. C., & De Beurs, D. (2021). Suicide ideation as a symptom of adolescent depression. A network analysis. Journal of Affective Disorders, 278, 68-77.‏

Hallfors, D. D., Waller, M. W., Ford, C. A., Halpern, C. T., Brodish, P. H., & Iritani, B. (2004). Adolescent depression and suicide risk: association with sex and drug behavior. American journal of preventive medicine, 27(3), 224-231.‏

Johnson, D., Dupuis, G., Piche, J., Clayborne, Z., & Colman, I. (2018). Adult mental health outcomes of adolescent depression: A systematic review. Depression and Anxiety, 35(8), 700–716.

Kazdin, A. E., Siegel, T. C., & Bass, D. (1990). Drawing on clinical practice to inform research on child and adolescent psychotherapy: Survey of practitioners. Professional Psychology: Research and Practice, 21(3), 189.‏

Köhler, S., Chrysanthou, S., Guhn, A., & Sterzer, P. (2019). Differences between chronic and nonchronic depression: Systematic review and implications for treatment. Depression and Anxiety, 36(1), 18–30.

Lopes, L. S., Valentini, J. P., Monteiro, T. H., Costacurta, M. C. D. F., Soares, L. O. N., Telfar-Barnard, L., & Nunes, P. V. (2022). Problematic social media use and its relationship with depression or anxiety: a systematic review. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 25(11), 691-702.‏

Mullarkey, M. C., Marchetti, I., & Beevers, C. G. (2019). Using network analysis to identify central symptoms of adolescent depression. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 48(4), 656-668.‏

Orchard, F., & Reynolds, S. (2018). The combined influence of cognitions in adolescent depression: Biases of interpretation, self‐evaluation, and memory. British Journal of Clinical Psychology, 57(4), 420–435.

Scardera, S., Perret, L. C., Ouellet-Morin, I., Gariépy, G., Juster, R. P., Boivin, M., ... & Geoffroy, M. C. (2020). Association of social support during adolescence with depression, anxiety, and suicidal ideation in young adults. JAMA network open, 3(12), e2027491-e2027491.‏

Twenge, J. M. (2020). Increases in depression, self‐harm, and suicide among US adolescents after 2012 and links to technology use: possible mechanisms. Psychiatric Research and Clinical Practice, 2(1), 19-25.

Twenge, J. M., Haidt, J., Joiner, T. E., & Campbell, W. K. (2020). Underestimating digital media harm. Nature Human Behaviour, 4(4), 346-348.‏

Uddin, R., Burton, N.W., Maple, M., Khan, S.R., & Khan, A. (2019). Suicidal ideation, suicide planning, and suicide attempts among adolescents in 59 low-income and middle-income countries: a population-based study. The Lancet. Child & adolescent health, 3(4), 223–233.

Valkenburg, P. M., Meier, A., & Beyens, I. (2022). Social media use and its impact on adolescent mental health: An umbrella review of the evidence. Current opinion in psychology, 44, 58-68.‏

Wasserman, D., Carli, V., Iosue, M., Javed, A., & Herrman, H. (2021). Suicide prevention in childhood and adolescence: a narrative review of current knowledge on risk and protective factors and effectiveness of interventions. Asia‐Pacific Psychiatry, 13(3), e12452.‏

Zisk, A., Abbott, C. H., Bounoua, N., Diamond, G. S., & Kobak, R. (2019). Parent–teen communication predicts treatment benefit for depressed and suicidal adolescents. Journal of consulting and clinical psychology, 87(12), 1137.‏

ایزانلو, هادی؛ شهابی زاده, فاطمه؛ حجت, سید کاوه؛ بحرینیان, سید عبدالمجید. (1402). اثربخشی درمان شناختی رفتاری متمرکز بر اندیشناکی بر خودارزیابی منفی و افکار خودکشی دختران افسرده 14 تا 19 سال، اقدام کننده به خودکشی درمقایسه با شناخت درمانی مبتنی بر توجه آگاهی؛ پیگیری دو ماهه. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی, 24(1), 109-123.

تهیه و تنظیم:

زهرا کریمی فر

دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی خانواده

دانشگاه شهید بهشتی